«Οι μεγάλες ιδέες, τα μεγάλα ιδανικά, είναι για ανθρώπους χορτάτους και ξεδίψαστους».
Αισθάνομαι σαν να έχουν περάσει αιώνες από την εφηβική μου ηλικία, όταν διάβασα το βιβλίο του Πιέρ Μπενουά νομίζω με τον τίτλο «Ατλαντίδα». Εκτός από το όνομα του συγγραφέα τον τίτλο και την παρά πάνω φράση δεν μου έχει μείνει τίποτε άλλο στη μνήμη.
Δεν ξέρω γιατί αυτή η φράση μου εντυπώθηκε τόσο βαθειά. Δεν ξέρω αν είναι «προοδευτική» ή «αντιδραστική». Δεν ξέρω αν είναι «κοινότυπη» ή «πεφωτισμένη». Δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι σε κοινωνίες που η πείνα και η δίψα έχουν εξαφανισθεί να νοιώσουν την «απολυταρχία» του ενστίκτου της επιβίωσης. Όμως είμαι σίγουρος ότι, οι κάτοικοι κάποιων χωρών του τρίτου κόσμου που λιμοκτονούν, που τα παιδιά τους πεθαίνουν από την ασιτία και τη δίψα, κυριαρχούνται αποκλειστικά και μόνο από το ένστικτο της επιβίωσης και δεν έχουν καν ακούσει να γίνεται λόγος για «κοινωνικά αγαθά». Στη χώρα μας όμως που για τα «κοινωνικά αγαθά» αγωνίζονται ακόμα και οι μαθητές του Δημοτικού είναι απορίας άξιο πως οι «προοδευτικές» φωνές δεν πρόβαλαν το αίτημα να κοινωνικοποιήσουμε τους φούρνους; Κάθε πρωί μετά την αποκομιδή των σκουπιδιών να περνάει ο «δημόσιος αρτοποιός» και να διανέμει το ψωμί σπίτι-σπίτι;
Ας προσπαθήσουμε να σοβαρευτούμε.
Το Ευρωπαϊκό κεκτημένο του 20ου αιώνα είναι η ανάπτυξη ενός ορθολογικά δομημένου και αποτελεσματικού κοινωνικού κράτους. Στην νεόπλουτη μετά τη μεταπολίτευση Ελλάδα του λαϊκισμού των υπερβολών και της υπανάπτυκτης πολιτικής, και όχι μόνο, κουλτούρας, παραγνωρίσαμε τις αναγκαίες προϋποθέσεις της δημιουργίας και εύρυθμης λειτουργίας ενός αποτελεσματικού κοινωνικού κράτους. Ταυτίσαμε στη συλλογική συνείδηση το κοινωνικό με το κρατικό χωρίς προϋποθέσεις και όρια.
Έτσι τα πάντα μπορούσαν να συμπεριληφθούν στη λίστα των κοινωνικών αγαθών. Αρκεί να περιλαμβάνονταν στον κρατικό προϋπολογισμό. Ως και η φωνή του Καζαντζίδη προσφέρθηκε για κοινωνικοποίηση τη δεκαετία του 80.
Αγνοήσαμε ότι πρώτη και κυρίαρχη προϋπόθεση για τη λειτουργία ενός κοινωνικού κράτους είναι να έχουμε μια παραγωγική πολιτεία. Μια κοινωνία που παράγει πλούτο. Γιατί η αναδιανομή των αγαθών και η παροχή κοινωνικής μέριμνας ασφαλώς έπεται και δεν προηγείται της παραγωγής τους.
Ταυτόχρονα δεν οριοθετήσαμε και δεν ιεραρχήσαμε τα κοινωνικά αγαθά. Για παράδειγμα οι συγκοινωνίες και η Υγεία έχουν την ίδια ιεράρχηση; Και αν δεν μπορούμε να παρέχουμε και τα δύο με επάρκεια και ποιότητα συνεχίζουμε να παρέχουμε και τα δύο ή παρέχουμε σε ικανοποιητικό επίπεδο μόνο αυτό που θεωρούμε σημαντικότερο;
Επίσης δεν αναρωτηθήκαμε καν αν αγαθό που παράγεται από το κράτος εξακολουθεί να είναι κοινωνικό ανεξάρτητα από την ποιότητα και το κόστος υπό το οποίο παρέχεται, ή αν θα πρέπει να αναζητηθούν και άλλοι τρόποι προμήθειάς του περισσότερο κοινωνικοί. Φτάσαμε έτσι πολλά αγαθά και υπηρεσίες λόγω κόστους και ποιότητας να χάνουν τον κοινωνικό τους χαρακτήρα.
Επιπλέον δεν προσδιορίσαμε με υπευθυνότητα τους «χορηγούς» και τους «δικαιούχους» της κοινωνικής μέριμνας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα δεκάδες η και εκατοντάδες χιλιάδες να απολαμβάνουν συντάξεις και άλλες κοινωνικές επιδοτήσεις ενώ δεν τις δικαιούνται, την ίδια στιγμή που ο κοινωνικός πόρος εξασφαλίζεται κατά κύριο λόγο από τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους που δεν μπορούν να κρύψουν εισοδήματα ή από άλλους τίμιους φορολογούμενους.
Τώρα λοιπόν που, αρμενίζοντας αμέριμνοι, πέσαμε στα βράχια είναι επιτέλους καιρός να «επανιδρύσουμε τη λογική». Την κοινή λογική, γιατί αυτό που χάσαμε μέσα σε ένα συνονθύλευμα από κακοχωνεμένα ιδεολογήματα και ανούσια συνθήματα είναι η δυνατότητα της σκέψης ακόμα και στην πιο στοιχειώδη μορφή της.
Πρέπει να αναλογιστούμε ότι χάθηκαν αυτοκρατορίες όχι κυρίως γιατί αποτέλεσαν το στόχο εξωτερικών επιβουλών όσο γιατί κατέρρευσαν – απορροφήθηκαν στη «μαύρη τρύπα» της γενικευμένης ιδιοτέλειας και του ατομικισμού. Βούλιαξαν όχι λόγω κάποιου εξωτερικού παράγοντα αλλά λόγω της συνολικής χρεωκοπίας σε επίπεδο ηγεσίας και κοινωνίας.
Ας συνέλθουμε λοιπόν, έστω και τώρα που έχουμε προσαράξει, πριν γίνουμε μια ακόμα «χαμένη πολιτεία».
Αντώνης Αντωνάκος Αντιπρόεδρος Α.Δ.Ε.Δ.Υ. 11-10-2012
http://www.antonakos.edu.gr [email protected]