Επίλογος.
Το «έργο» παίζεται σε sequels, με χορηγούς και κομπάρσους τους πολίτες. Το εισιτήριο –πληρώνεται πάντα κατόπιν εορτής- έχει αποδειχθεί πανάκριβο. Παρ’ όλα αυτά, το «φιλοθεάμον» κοινό επιμένει να παρακολουθεί το «σήριαλ», έστω και αν ενίοτε αφήνει να μεσολαβήσουν «παρενθέσεις», έτσι για ποικιλία. Βεβαίως καμιά «παρένθεση», όταν ανοίγει, δεν αναγνωρίζει τον εαυτό της ως τέτοια. Όμως το ερώτημα δεν είναι αν ο «ξενοδόχος» έχει ερωτηθεί αλλά αν έχει αλλάξει μυαλά. Αν έχει ωριμάσει.
Πριν από 4 δεκαετίες, πριν τεθεί η «Δεξιά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας», το δημόσιο χρέος ήταν μόλις 26,7% του ΑΕΠ. Μετά από 7 χρόνια οι ίδιοι ομολογούσαν: «μπήκε ήδη σε λειτουργία ο αυτόματος πιλότος του δημοσίου χρέους και άλλων ανελαστικών κονδυλίων, που επηρεάζουν αυτόνομα τη διαμόρφωση του προϋπολογισμού, ανεξάρτητα, δηλαδή, από την κυβερνητική βούληση» (Α. Λάζαρης υπόμνημα στον Παπανδρέου, 10/6/1988). Την ίδια ώρα, σε επιβεβαίωση του «ασύμμετρου» πολιτικού αμοραλισμού, δινόταν η χαριστική βολή στην οικονομία με το σύνθημα «Τσοβόλα δώστα όλα…». Ο πρώην Υπουργός Οικονομικών δεν ήταν ο πρώτος, τρία χρόνια πριν, ο πρόεδρος της Τ.τ.Ε. επισκέφτηκε τον Ανδρέα και λέγοντας του: «Κύριε πρόεδρε, αν συνεχίσουμε την ίδια πορεία θα χρεοκοπήσουμε. Θα έχουμε στάση πληρωμών. Το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών πλησιάζει το 10% του ΑΕΠ και η Τράπεζα συντόμως δεν θα έχει ταμείο να πληρώσει…». Φυσικά οι ενημερώσεις και οι προειδοποιήσεις ήταν περιττές. Ήξερε αλλά ενδιαφερόταν μόνο για το χειροκρότημα και την εξουσία.
Αυτή ήταν η -σε δύο συνέχειες- πρώτη φορά της «παρδαλής Αριστεράς» στην διακυβέρνηση του τόπου. Η μεταλλαγή του ΠΑ.ΣΟ.Κ. σε ένα φυσιολογικό αστικό κόμμα ήταν όχι μόνο αργή αλλά και επιφανειακή. Το «βαθύ ΠΑ.ΣΟ.Κ.» ποτέ δεν χώνεψε τις προσπάθειες των «εκσυγχρονιστών». Αν αυτοί δεν είχαν την «δομική συμμαχία» με την διαπλοκή θα «είχαν πάει αδιάβαστοι». Η «ανακοπή» της κάθετης πτώσης, η χλωμή προσπάθεια συνέχισης της πολιτικής εξορθολογισμού που είχε ξεκινήσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, δεν ήταν ικανές να αλλάξουν την εικόνα αφού η αδυναμία χαλιναγώγησης των «παράκεντρων» της εξουσίας φρέναρε αν δεν ακύρωνε κάθε ουσιαστική προσπάθεια. Η «ληστεία του χρηματιστηρίου» και η απόσυρση του νόμου Γιανίτση φανερώνει ποια ήταν τα «δύο αφεντικά» που υπονόμευαν και στρέβλωναν κάθε ουσιαστική και απόλυτα αναγκαία προσπάθεια εκσυγχρονισμού. Φανερώνει ότι η παρουσία μιας ομάδας ρεαλιστών στην ηγεσία είχε το ίδιο αποτέλεσμα που έχει και μια όαση στην έρημο. Δεν ήταν ικανή να αλλάξει -το βαθειά εμποτισμένο με ασύμμετρο λαϊκισμό και ανέξοδη επαναστατικότητα(;)- DNA της «Αλλαγής».
Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. της κρίσης είναι γνήσιο πνευματικό τέκνο της πολιτικής κουλτούρας που δημιούργησε το ΠΑ.ΣΟ.Κ.. Η κυβέρνηση του κυρίου Τσίπρα χτίστηκε με πολιτικά υλικά και ανθρώπινο δυναμικό προερχόμενα κατά κύριο λόγο από το ΠΑ.ΣΟ.Κ.. Φυσικά ο Αλέξης δεν είναι Ανδρέας αλλά ακόμα και αυτό μπορεί να έχει διάφορες όψεις. Όμως αυτά που διαφέρουν βασικά είναι η εποχή και οι συνθήκες. Ίσως, στο μέλλον, οι ιστορικοί θα μπορέσουν με αντικειμενικότητα να αποτιμήσουν την επίδραση που είχε ο κάθε ένας από αυτούς στις εξελίξεις. Πρόχειρα –ενδεχομένως και υποκειμενικά- μπορεί κάποιος από τώρα να θέσει τους άξονες. Ο ένας ήταν αναμφίβολα ένας από τους βασικούς αν όχι ο βασικότερος συντελεστής δημιουργίας των συνθηκών που οδήγησαν τελικά στην κρίση. Ο άλλος ήταν καθαρό και αποκλειστικό δημιούργημά της. Ο ένας δημιούργησε ένα μοντέλο του οποίου, κάτω από πολύ ιδιαίτερες συνθήκες, προέκυψε ως remake ο δεύτερος.
Οι εκλογές της 7ης Ιουλίου, έστειλαν πολλαπλά μηνύματα. Απομένει να αποδειχθεί αν το πολιτικό σύστημα θα έχει την βούληση και την δύναμη να αντιμετωπίσει τις στρεβλώσεις στην λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Γιατί όπως αναφέρθηκε και στην αρχή του κειμένου «καμία παρένθεση», όταν ανοίγει, δεν βλέπει το «τέλος» της. Εξαρτάται από τον «ξενοδόχο», δηλαδή από τον «κυρίαρχο»(;) λαό –και όχι μόνο- το πότε θα πέσουν οι τίτλοι τέλους. Εξαρτάται από την συμπεριφορά και την ωριμότητά του ακόμα και πριν κληθεί ξανά να επιλέξει την ηγεσία του. Εξαρτάται από τον βαθμό συνειδητοποίησης των βαθύτερων αιτίων της κρίσης και την αναγνώριση και των δικών του ευθυνών. Αυτή η, απόλυτα αναγκαία ωστόσο, ωριμότητα δυστυχώς δεν είναι ακόμα ανιχνεύσιμη ούτε στους πολίτες ούτε στους θεσμούς συλλογικής εκπροσώπησης. Επομένως η ευθύνη για μια ακόμα φορά ανήκει στην πολιτική ηγεσία. Κυβέρνηση και αντιπολίτευση οφείλουν να συμπεριφερθούν με υπευθυνότητα αποδεικνύοντας ότι η εξουσία δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσο για την εξυπηρέτηση του Έθνους και των πολιτών. Είθε το πολιτικό μας σύστημα να αποδείξει, έστω και με καθυστέρηση 45 ετών, ότι δικαιούμαστε να λέμε ότι πολιτισμικά η «Ελλάδα ανήκει στη Δύση» και όχι στους «αδέσποτους» Έλληνες.
Έγραψα αυτό το κείμενο θέλοντας να βάλω έναν επίλογο στο κύκλο των σχολίων που ξεκίνησε με την αναρρίχηση του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. στην εξουσία. Αφού το είχα ολοκληρώσει ανέτρεξα στο πρώτο κείμενο αυτής της σειράς των άρθρων –υπό τον γενικό τίτλο «Πρώτη Φορά Αριστερά»- το οποίο είχε γραφεί στις 9/2/2015, εννιά ημέρες μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Αλέξη Τσίπρα. Το κείμενο με τον τίτλο «Η Μεγάλη Δημοκρατική Παράταξη.» κατέληγε με την φράση:
«Εμπρός λοιπόν Αλέξη, η «Μεγάλη Δημοκρατική Παράταξη» ποτέ δε θα πεθάνει όσο υπάρχουν ψεκασμένοι. Απλώς αλλάζει καπετάνιο και πλήρωμα. Και το παραμύθι αρχίζει από την αρχή…».
Η ενόχληση που θα προκαλέσει σε ορισμένους, αμύντορες της «σοφίας του λαού», η πιο πάνω φράση ίσως αμβλυνθεί από το «Ἕλληνες ἀεί παῖδές ἐστε» αφού ως γνωστόν η παιδικότητα δεν συνοδεύεται μόνο από την αθωότητα αλλά, μεταξύ άλλων, και από την ακόρεστη αγάπη για τα παραμύθια. Για το «νερό του Καματερού», για τον «Τρίτο Δρόμο», για το «σκισμένο μνημόνιο», για τις «επιστολές του Ιησού».
Επίλογος λοιπόν. Όχι στο remake της «Αλλαγής» με τον τίτλο «Πρώτη Φορά Αριστερά», αλλά στον κύκλο των άρθρων που έγραψα κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης της χώρας από τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α.. Με την ελπίδα ότι η σημερινή κυβέρνηση, αλλά και η αντιπολίτευση, θα ενστερνιστεί ότι, όπως είχε ορίσει ο Μπίσμαρκ, η πολιτική «είναι η τέχνη του εφικτού» που ασκείται με υπευθυνότητα προς όφελος του Έθνους και του κοινωνικού συνόλου. Ο νέος κύκλος άρθρων-σχολίων που θα ακολουθήσει θα έχει ακριβώς αυτόν τον τίτλο αφού πράγματι η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού και όσο λάθος κάνουν αυτοί που αποδίδουν στη φράση δύναμη απαράβατου δόγματος άλλο τόσο λάθος κάνουν και εκείνοι που, καλοπροαίρετα, προσπαθούν να την ακυρώσουν αποδίδοντάς της άρωμα ηττοπάθειας, συμβιβασμού και αδράνειας.
Η πολιτική ως η «τέχνη του εφικτού» δικαιώνεται από τα αποτελέσματα των Βαλκανικών Πολέμων, δικαιώνεται από την οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας –προτού η «ύβρις», υπονομεύοντάς την, οδηγήσει τελικά στην χρεωκοπία-, δικαιώνεται από την ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ε., δικαιώνεται από την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε.. Η πολιτική της ανερμάτιστης βουλησιαρχίας, των ελκυστικών αλλά ουτοπικών οραμάτων, της τυχοδιωκτικής διασπάθισης του μέλλοντος οδηγεί είτε κατ’ ευθείαν στην «κόλαση» είτε σε επώδυνες κυβιστήσεις.
Αντωνάκος Αντώνης
15-07-2019
antonakosantonis@gmail.com http://www.antonakos.edu.gr
Δημοσιεύθηκε και στα sites: tribune, thepressroom, greekteachers, dictyo, dakekavalas, e-simerini.
Αναδημοσιεύθηκε και στα sites: inewsgr, news.e-kavala.