Αντωνάκος Αντώνης
Αντιπρόεδρος της Ο.Λ.Μ.Ε.
Οι κατακλυσμιαίες αλλαγές που έχει επιφέρει στην ζωή μας η έκρηξη της επιστημονικής γνώσης και της τεχνολογικής καινοτομίας έχουν δημιουργήσει μια εντελώς ασαφή εικόνα για τους στόχους και τις επιδιώξεις του σύγχρονου σχολείου.
Η τάση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια να ενσωματώνονται συνεχώς νέα αντικείμενα (μορφωτικά επιστημονικά) στα αναλυτικά προγράμματα δεν επιβραβεύεται με τα αντίστοιχα αποτελέσματα. Αντίθετα οι απόφοιτοι του Λυκείου ακόμα και οι αριστούχοι, καθώς και οι απόφοιτοι των καλύτερων ιδιωτικών σχολείων, παρά το εξοντωτικό διάβασμα και την αφθονία των μέσων που έχουν στην διάθεση τους δεν φαίνεται να κατακτούν ένα ικανοποιητικό επίπεδο γνώσεων όπως διαπιστώνουν οι πανεπιστημιακές σχολές. Και οι διάφορες εξαγγελίες πάντοτε μεγαλόστομες και μεγαλεπήβολες και πάντοτε χωρίς αποτέλεσμα, στην πράξη εξελίσσονται σε μίζερα και πρόχειρα εφαρμοσμένα πειράματα σε βάρος φυσικά της ποιότητας της εκπαίδευσης.
Μια μακροχρόνια παρακολούθηση των σχεδιασμών του ΥΠΕΠΘ και του Π.Ι. μαρτυρά πέρα και πάνω από κάθε αμφιβολία ότι ουσιαστικά δεν υπάρχουν ούτε στόχοι ούτε στρατηγική και ότι τα ωρολόγια προγράμματα αλλάζουν σύμφωνα με τα κέφια και την δύναμη διαφόρων ομάδων πίεσης και των αντίστοιχων πανεπιστημιακών τμημάτων. Έτσι είχαμε για παράδειγμα τα τελευταία χρόνια στην Γ’ Λυκείου τα μαθήματα της Ιστορίας των Επιστημών της Κοινωνιολογίας και της Πολιτικής Οικονομίας να πηγαινοέρχονται και το ένα να εκτοπίζει το άλλο.
Με την ίδια «σοβαρότητα» ομνύουμε στην “κοινωνία της πληροφορίας”, σαν να είναι η χρήση του υπολογιστή πανάκεια, επισείοντας ως απειλή την άγνοια της και ας μην είναι η διαδικασία εκμάθησης της χρήσης του, για τις ειδικές ανάγκες καθενός από εμάς, πιο απαιτητική ή πιο δύσκολη από την εκμάθηση της οδήγησης ενός αυτοκινήτου. Μιλάμε βεβαίως και για την δια βίου μάθηση, ή lifelong learning επί το ελληνικότερο.., δίχως να αναρωτιόμαστε τι απαιτείται ουσιαστικά για να μπορεί ένας σημερινός νέος να έχει δια βίου πρόσβαση στη μάθηση.
Ασφαλώς όμως αυτά τα οποία απαιτούνται δεν είναι μέσα στους σχεδιασμούς και στις ενασχολήσεις της Κυβέρνησης. Είτε γιατί δεν κατανοεί το πρόβλημα είτε γιατί άλλοι είναι οι στόχοι της. Δεν είναι η βασική προϋπόθεση για την διασφάλιση της δια βίου μάθησης η δημιουργία και άλλων ειδικών γραμματειών επιτροπών και ιδρυμάτων. Αυτό αφορά την ανάγκη της κυβέρνησης να απορροφήσει τα κοινοτικά κονδύλια και τις ανάγκες του ΠΑΣΟΚ να τακτοποιήσει μερικές δεκάδες ακόμα στελεχών του όμως δεν είναι ο βασικός παράγων που εξασφαλίζει την δια βίου μάθηση.
Αυτός ο παράγοντας, που θα έπρεπε να ενσωματώνεται σε κάθε άνθρωπο σε κάθε πολίτη κατά την διάρκεια της βασικής του εκπαίδευσης και αφορά την δυνατότητα του να μαθαίνει, έπρεπε να είναι ένας από τους βασικούς στόχους του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Κάθε πολίτης στο μέλλον πρέπει να είναι «εκπαιδεύσιμος» γιατί μόνο έτσι θα έχει πιθανότητες να είναι «αποσχολίσιμος» για όλη του την ζωή.
Όταν ήδη από την δεκαετία του 80 είναι γνώστες οι προοπτικές για το μέλλον, σύμφωνα με τις οποίες τα στερεότυπα της σταθερής επαγγελματικής ενασχόλησης αποτελούν παρελθόν, είναι φανερή η σημασία της «εκπαιδευσιμότητας» των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας.
Τελικά δηλαδή προκύπτει σαν ένας από τους σημαντικότερους στόχους της εκπαίδευσης σήμερα να μάθει τους νέους να μαθαίνουν. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει νόημα να επιχειρούμε να μετατρέψουμε τους νέους σε κινητές βιβλιοθήκες, αλλά πρέπει να τους εξοπλίσουμε με την ικανότητα της «επικοινωνίας» με την γνώση. Με την ικανότητα για την λειτουργική οργάνωση της και με την μεθοδολογία για την αφομοίωση την σύνθεση και την δημιουργική αξιοποίηση της.
Αυτό ασφαλώς απαιτεί και αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας αλλά πριν από όλα απαιτεί να καθοριστεί με σοβαρότητα το περιεχόμενο της εκπαίδευσης. Να καθοριστούν τα μαθήματα και η ύλη χωρίς μαξιμαλισμούς και υπερβολικές και άχρηστες εξειδικεύσεις οι οποίες ταλαιπωρούν τους μαθητές και έχουν αντίθετα αποτελέσματα. Να επιλεγούν τα μαθήματα που αποτελούν τα συστατικά στοιχεία του «φέροντος εκπαιδευτικού οργανισμού» και τα μαθήματα που συμπληρώνουν το μορφωτικό πλαίσιο συμφώνα με τους στόχους μας για τους πολίτες του αύριο.
Αντί λοιπόν με σοβαρότητα να προχωρήσουν προς αυτήν την κατεύθυνση, οι «συνημμένες» με τον εκάστοτε Υπουργό Παιδείας περιστασιακές ηγεσίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου «σερφάρουν» με άνεση στα κονδύλια του ΕΠΕΑΕΚ απολαμβάνοντας την ασυλία που τους προσφέρει αυτή ακριβώς η εξάρτηση από την πολιτική ηγεσία.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
11-04-2003